کاربرد واژه عجم

کاربرد واژه عجم

عجم (Ajam-Ajaam-Hajam) در زبان فارسی و در بیشتر زبانهای آسیایی مانند زبان هندی، زبان اردو، زبان پشتو، زبان بلوچی، زبان کردی، زبان ترکی، معنی ایرانی و زبان فارسی می‌دهد.

کاربرد واژه عجم

واژه عجم درطول تاریخ کاربردهای متعددو مفهوم مختلف داشته‌است. در برهه‌ای از تاریخ به کسی که زبان عربی را متوجه نمی‌شد عجمی می‌گفتند که این لقب در دوره موالی بیشتر به ایرانیان اطلاق می‌شد. برای اولین بار در دوره بنی امیه کاربرد تحقیر آمیز کلمه عجم برای مترادف پارسی و مجوس بیان شده‌است. در گذشته کاربرد معنای تحقیر آمیز “زبان کند (الکن)”و لال به ندرت در ادبیات عرب جایگاه دارد. البته هنوز هم در بعضی از شهرهای خلیج فارس بعضی اعراب سنی تندرو یا عده‌ای قوم گرایان، کلمه عجم را به ویژه به شکل “عجمی ” برای تحقیر بر ضد شیعیان و ایرانیان به کار می‌برند. کلمه عجم قبل از این که به این معنی به کار رود بیشتر برای پارسیان به کار می‌رفت کما اینکه امروزه در خوزستان، اعراب هنوز هم به پارسی عجم می‌گویند و این عبارت نه تنها تحقیر آمیز نبود بلکه موجب افتخار هم بود به‌طوری‌که بعضی از عرب‌ها حتی در دوره جاهلی داستان‌های شکوه کسرایان عجم و ملک جم را با افتخار نقل می‌کردند.

بعدها به دلیل قالب‌ها و صرفی بودن زبان عربی جم عجم به واژه‌های متعدد و در قالب‌های فعلی صرف شده‌است و معانی دیگری هم بر آن بار شده‌است مانند معجم، تعجیم، عجمه عجمی عجمان و غیره.

• عجم در زبان‌های مختلف به صورت‌های گوناگون مانند هجم – هخم – هیم- ایم- حیم نیز تلفظ شده‌است. گمان می‌رود بین واژه هخامنش و کلمه عجم ارتباط وجود داشته باشد. زیرا کلمه جم و یم که ریشه اصلی عجم هستند در زبان لاتین به صورت Haxâm تلفظ می‌شود. شاید کلمه جمشیدیان در نگارش لاتین به هخامنشیان تبدیل شده باشد. زیرا در ادب کلاسیک فارسی جمشید – جم و عجمیان هست اما هخامنشیان یا اخامنید وجود ندارد. تلفظ مختلف کلماتی مانند یعقوب- جاکوب=خاکوپ= یاکوب = هاکوپ – جوان = یوان = هوان= خواوان و … نیز می‌تواند این فرضیه را اثبات کند. در قدیمی‌ترین متون فارسی، جمشیدیان، جم، عجمیان و عجمان به چشم می‌خورد اما واژه هخامنشیان در ادبیات فارسی بعد از اسلام نیست. کما اینکه کلمات کوروش – خشایار – اردشیر و …. نیز در پارسی قدیم شکل دیگری داشته‌اند به‌طوری‌که کوروش برگشت یافته به فارسی است. گمان می‌رود اصل آن کوروس یا خروش باشد و لفظ کوروش تلفظ عبری آن است.بعضی اصرار دارند که عجم به معنی گنگ است و یک کلمه عربی است و با جم یک ریشه ندارد. زیرا اعراب دوره جاهلی که عجم و اعجمی بکار برده‌اند آشنایی با جم و پادشاهان ایرانی نداشته‌اند. در رد این گفته دلایل و توجیهات مفصلی بیان شده‌است. اولاً عربها برای لال و گنک “صم بکم” بکار می‌برند و عجم هرگز به معنی کر و لال بکار نرفته اما معنی گنگ سه تعبیر دارد می‌گویند این مطلب گنگ است یعنی در آن ابهام وجود دارد. گنگ سخن گفتن همچنین به معنی دو پهلو گفتن و ناروشن گفتن است و نه به معنی کر و لال و به این معنی بکار نرفته‌است. عجم به معنی ناروشن و غیر فصیح بکار رفته و این معنی ثانویه‌ای بوده که بعدها بر آن بار شده‌است.یک مورد از بهترین گواه‌ها بر اینکه اعراب دوره صدر اسلام جم و شاهان ایرانی را به خوبی می شناخته‌اند داستان نضربن حارث است که داستانهای شاهان عجم را تعریف می‌کرد است و از او در کتب‌های مهم تاریخ اسلام نام برده شده‌است. در صدر اسلام به ایرانیان عجمی می گفتند کما اینکه سوره نحل آیه ۱۰۳در اشاره به سلمان فارسی عجمی بکار برده است. و مفسر الضحاک او را سلمان فارسی دانسته که زبانش عجمی بوده‌است.