حق فرزند

حق فرزند

نخستین و مهم ‌ترین حقی که در این باره به آن توجه شده، حق حیات است که خود مبنای سایر حقوق قرار می‌گیرد. مخالفت شدید قرآن با کشتن فرزندان به علت ترس از تنگدستی و ناتوانی در رفع نیازهای مادّی ایشان یا ننگ داشتن از دختر بودن شان،

یعنی دخالت دادن جنسیت نوزاد در رعایت حق حیات وی، بر همین موضوع دلالت دارد.

و موجب خسران و گمراهی و خروج از مسیر دین و هدایت الهی می‌شمارد.

ازاین ‌رو، علاوه بر آن‌که والدین را از این کار نهی می‌کند

در قرآن، افزون بر رعایت حق حیات، به پرورش جسمی نوزاد، یعنی شیردهی به نوزاد، نیز سفارش شده است. در برخی آیات بر شیردهی به عنوان غریزه ای مادرانه تأکید شده است و در چند آیه مد ت شیردهی دو سال تمام ذکر شده است که در آن، مدت زمان بارداری و شیردهی جمعاً سی ماه ذکر شده است؛ برای آگاهی از اقوال مختلف مفسران درباره این آیه، از جمله دلالت آن بر واجب بودن یا نبودن شیردهی مادر و نیز چگونگی محاسبه دو سال.همچنین تأمین خوراک و پوشاک مادر در مد ت شیردهی برعهده شوهر است،

همچنین یادآوری شده است که رعایت حقوق فرزند نباید برای والدین ضرری در پی‌ داشته باشد.

حقوق مالی فرزندان

از دیگر حقوق فرزندان که در قرآن بدان توجه شده، حقوق مالی آنان است. در این باره، قرآن به ارث بردن فرزندان از والدین پرداخته

و به چگونگی تقسیم ارث در بین ایشان، به تفکیک جنسیت، اشاره کرده است.

همچنین در آیه ۱۲ سوره نساء، میزان ارث زن و شوهر از همسرانشان، بسته به این ‌که فرزند داشته باشند یا نه، تعیین شده است.

علاوه بر این، بنابر نظر مفسران، بخش پایانی آیه ۱۲۷ سوره نساء

هم ناظر بر امر به پرداخت ارث فرزندان خردسال شخصِ متوفی است، که بنا بر سنّت عرب عصر جاهلی تا رسیدن به سن رشد از ارث محروم بودند.

مهرورزی والدین به فرزندان

آیاتی از قرآن نیز تلویحاً بر مهرورزی والدین به فرزندان و اهتمام آنان بر تربیت ایشان تأکید دارد و احترام به والدین و دعای خیر برای ایشان، پاسخی بدان امر دانسته شده است.به ‌ویژه مادران، که با وجود سختی و مشقت زیادی که در این راه متحمل می‌شوند،همواره به فرزندانشان عشق می‌ورزندو بسا که این غریزه مادرانه را به فرزندان دیگران نیز ابراز می‌کنند.

از جمله در برخی آیات، فرزندان اعطای نعمت و مدد الهی به والدین و مایه چشم‌ روشنی ایشان دانسته شده و پدر و مادر به شکرگزاری در برابر این نعمت و پرهیز از شرک امر شده‌اند.

فرزندان زینت زندگی و مایه آزمایش والدین

البته در برخی آیات یادآوری شده است که فرزندان، همچون اموال، زینتِ زندگیِ این جهانی‌اندو گاه مایه آزمایش و اغوای پدر و مادر
‌خویش و فرا‌تر از آن، دشمن آنان ‌اندو در برابر عذاب الهی برای آنان سودی نخواهند داشت .

جایگاه فرزندان در احادیث

در احادیث نیز به فرزندان و رعایت حقوق آنان توجه ویژه‌ای شده است. برخی از این احادیث به تبیین جایگاه فرزندان در خانواده و تأثیری که بر حیات مادّی و معنوی والدین دارند، پرداخته‌اند. چنان ‌که فرزند را برکت خانه، گلی از بهشت و نشانه حد آخر خیرخواهی خداوند در حق بندگان بیان داشته ‌اند،‌طوری که دعای فرزند در حق والدین در این دنیا مستجاب و شفاعتش برای ایشان در آخرت پذیرفته خواهد شد.ازاین ‌روست که در احادیث، فرزندان صاحب حق شمرده شده و پدر و مادر در مقابل ایشان مسئول دانسته شده‌اند.

علاوه بر این نگاه کلی، در احادیث فراوانی به مصادیق گوناگون حقوق یاد شده، از پیش از ولادت تا بزرگسالی، پرداخته شده است. اولین حق فرزند پیش از بسته شدن نطفه انتخاب مادر شایسته برای اوست

چرا که فرزند، بسیاری از صفات و ویژگیهای اخلاقی خویش را از والدینش به ‌ارث می‌ برد و تغییر این صفات، در مراحل بعدی تربیت او، ‌بسیار دشوار است.درباره زمان، مکان و کیفیت انعقاد نطفه در رحم مادر نیز توصیه‌ هایی شده است.

مشخص بودن نسب فرزند

مشخص بودن نسب فرزند نیز در شمار حقوق وی است؛ از این‌ رو، در چند حدیث، حکمت مُجاز نبودن چند شوهر برای یک زن،

لزوم عدّه زنان بعد از طلاقو تحریم زنا،معلوم شدن نسب فرزندان دانسته شده است.

همچنین طبق حدیث و فقه برای اثبات نسب نوزاد، حدود زمانی حداقل و حداکثر برای بارداری تعیین شده است،

حقوق فرزند قبل از تولد

فرزند به محض انعقاد نطفه در رحم مادر، از حقوقی برخوردار می‌شود. از آن جمله است: تأخیر در اجرای حدود شرعی درباره زن باردار، به منظور پرهیز از آسیب‌ رسانی به جنین موجود در رحم وی؛ و حرمت سقط جنین همچنین در روایات، برای سلامت جسمانی و روحانی جنین، به والدین توصیه‌ های بهداشتی و اخلاقی شده، که از آن جمله است: تأکید بر سلامت جسمانی و روانی مادر به هنگام بارداری، توجه به چگونگی تغذیه او، و پرهیز زنان باردار از گناه و کارهای ناپسند. به علاوه، جنین از حقوق مالی خاصی نیز برخوردار است که استقرار آن‌ها منوط به ولادت اوست.
‌

حقوق فرزند بعد از تولد

آدابی را که به هنگام تولد نوزاد توصیه شده نیز می‌ توان در شمار حقوق فرزندان قرار داد، که عبارت ‌اند از: تَحنیک (کام ‌برداری نوزاد) با خرما یا آب باران یا آب فرات به همراه تربت امام حسین علیه ‌السلام؛ اذان گفتن در گوش راست و اقامه گفتن در گوش چپ وی

سوراخ کردن گوش نوزاد، که ظاهراً در مخالفت با سنّت یهودیان، مبنی بر انجام ندادن آن، توصیه شده است.تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن به اندازه وزنِ موی او؛ قربانی کردن (عَقیقه) و اِطعام دیگران از گوشت قربانی؛ انتخاب نامی نیک برای وی در روز هفتم ‌تولد

و خِتان پسران در هفت روز اول تولدشان،که امری فطری و سنّتی الهی دانسته شده است.روایاتی که شیر را بهترین غذا برای نوزاد دانسته‌اندو به والدین توصیه می‌کنند در احوال و خصوصیات زنی که نوزاد را شیر می‌دهد، به‌ سبب انتقال آن صفات از طریق شیر به نوزاد، دقت کنندنیز در همین سیاق می‌گنجند. خصوصیاتی که دایه نوزاد نباید داشته باشد.

 حرمت ضرر رساندن به فرزند

دراین روایات والدین از ضرر رساندن به فرزندانشان نهی شده‌اند.چنان ‌که همچون آیات قرآن، کشتن یا زنده به گور کردن فرزندان را، به ‌سبب دختر بودن آنان یا ترس از ناتوانی در گذران امور ایشان، حرام و بعد از شرک به خدا بزرگ‌ ‌ترین گناهان دانسته‌اند.حتی در روایتی، والدین از این‌ که به‌ سبب دختر بودن نوزاد برای او آرزوی مرگ کنند، نهی شده‌اند، چرا که در صورت برآورده شدن این آرزو، شخص چونان عاصیان در برابر خدا حاضر خواهد شد.از همین‌ روست که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم والدین را از سخت‌ گیری و درشتی با فرزندانشان که در نهایت موجب ارتکاب ایشان به گناهان، عقوق والدین و قطع رحم و خروج از دایره غفران الهی می‌شود نهی می‌کردند. در مقابل، والدین به دوست داشتن فرزندان و مهربانی و اکرام ایشان توصیه شده‌اند

نیکی به فرزندان همتای نیکی به والدین

نیکی به فرزندان همتای نیکی به والدین دانسته شده است تا جایی که تخطی از این دستور‌ها موجب خروج شخص از پیروان سنّت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و عامل به آن‌ها مشمول رحمت الهی و شایسته بهشت معرفی شده است.