شیعه شناسی

شیعه شناسی

شیعه یکی از دو مذهب بزرگ دین اسلام است که اعتقاد به دو اصل امامت و عدل پیروان آن را از اهل‌ سنت متمایز می‌کند. بنابر عقیده شیعیان، خدا جانشینی پیامبر را به حضرت علی واگذار کرده است. پیروان این مذهب به فرقه‌های متعدد تقسیم شدند که مهمترین آنها امامیه، اسماعیلیه و زیدیه است.

شیعه در لغت به معنای پیرو، یار، دسته و گروه است در اصطلاح، به کسانی گفته می‌شود که امام علی(ع) را جانشین بلافصل پیامبر(ص) از سوی خدا می‌دانند در برابر اهل‌ سنت که جانشینی پیامبر را به انتخاب مردم واگذار می‌کنند.

در قرن‌ نخست قمری، کلمه شیعه در معنای لغوی آن به کار می‌رفت و به دوستداران و پیروان کسی، شیعه ی او گفته می‌شد. به کسانی که حضرت علی(ع) را بر عثمان مقدم می‌دانستند، شیعه علی می‌گفتند. البته از این گروه به عنوان شیعه سیاسی در برابر شیعه اعتقادی (کسانی که معتقد بودند که جانشین بلافصل پیامبر حضرت علی است) یاد می‌شود.بعدها شیعه، فقط به کسانی اختصاص یافت که جانشینی حضرت علی را از سوی خدا و منحصر در اولاد او می‌دانستند.

درباره تاریخ پیدایش شیعه، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی از آنها عبارتند از:‌ زمان حیات پیامبر اسلام(ص) پس از ماجرای سقیفه؛ بعد از قتل عثمان پس از ماجرای حکمیت. البته در زمان پیامبر برخی از بزرگان صحابه، مانند سلمان، ابوذر، مقداد و عمار معتقد بودند که خدا حضرت علی(ع) را به امامت و همچنین جانشینی پیامبر(ص) منصوب کرده است. از این افراد به عنوان نخستین شیعیان و ارکان تشیع یاد می‌شود.

ملل و نحل‌نویسان درباره تعداد فرقه‌های شیعه اختلاف‌نظر دارند و شمار آنها را، از سه تا ۳۰۰ فرقه گفته‌اند.تمامی شیعیان در اینکه امام علی جانشین بلافصل پیامبر است، هم‌عقیده‌اند. اعتقاد به امامت حسنین نیز از باورهای مشترک آنان است.پس از واقعه کربلا، گروهی از شیعیان به امامت زید بن علی گرویدند و به زیدیه مشهور شدند.اما اکثریت شیعیان، امامت علی بن حسین(ع) و پس از او امامت محمد بن علی و سپس امامت جعفر بن محمد را پذیرفتند. پس از جعفر بن محمد، شماری از شیعیان به امامت فرزند بزرگتر او، اسماعیل گرویدند اما چون اسماعیل در حیات پدر از دنیا رفته بود، گروهی از آنان مرگ او را انکار کرده و برخی دیگر به امامت فرزندش محمد معتقد شدند. این گروه‌ها و پیروانشان به اسماعیلیه شناخته می‌شوند.اما اکثریت شیعیان به امامت موسی بن جعفر معتقد شدند با شهادت موسی بن جعفر، شماری از آنان، در امامت او توقف کردند و به واقفیه مشهور شدنداما اکثریت شیعیان امامت علی بن موسی را پذیرفتند و قطعیه نام گرفتند این گروه پس از شهادت امام رضا(ع) به امامت امام جواد، امام هادی، امام عسکری و امام مهدی معتقد شدند و از آنان به امامیه یا شیعیان دوازده امامی یاد می‌شود.البته اصطلاح شیعه بیشتر برای اشاره به این گروه به کار می‌رود.