همراهان اول اسلام

همراهان اول اسلام

از نظر روایات و تواریخ مسلم است که نخستین فردی که از جنس زنان به رسول خدا (ص) ایمان آورده و مسلمان شد، همسر مکرمه اش خدیجه سلام الله علیها بود و بلکه بر طبق ادعای بسیاری از سیره نویسان و مورخان: نخستین انسانی که به آن حضرت ایمان آورده و مسلمان شد خدیجه بود.و این عبارت از ابن اثیر جزری است که در کتاب خود «اسد الغابه» گوید:

«خدیجه بنت خویلد بن اسد بن عبد العزی بن قصی القرشیه الاسدیه ام المؤمنین زوج النبی (ص) اول امرأه تزوجها و اول خلق الله اسلم باجماع المسلمین، لم یتقدمها رجل و لا امرأه …».

یعنی خدیجه دختر خویلد…همسر رسول خدا (ص) نخستین زنی بود که رسول خدا با او ازدواج کرد و نخستین خلق خدا بود به اجماع مسلمانان که اسلام را اختیار کرد و هیچ مرد و زنی از او پیشی نگرفت.

و این هم عبارت یکی از قدیمی ترین سیره ها یعنی سیره ابن اسحاق است که می گوید:

«و کان اول من اتبع رسول الله (ص) خدیجه بنت خویلد زوجته…»  و نخستین کسی که از رسول خدا (ص) پیروی کرد خدیجه دختر خویلد همسر آنحضرت بود.و نظیر این دو عبارت از کتابهای دیگر نقل شده.و از دانشمندان شیعه نیز مرحوم علی بن عیسی اربلی همین عقیده را دارد، پس از روایتی که از ابن عباس نقل کرده که گفته است:

«…ان اول من صلی مع رسول الله (ص) بعد خدیجه، علی علیه السلام» .

چنین گوید:

«و قد تقدم ذکر اسلامها رضی الله عنها، و انها سبقت الناس کافه…»  و از آنچه ذکر شد چنین استفاده می شود که خدیجه علیها السلام نخستین انسانی بوده که به رسول خدا (ص) ایمان آورده است، چه از جنس زنان و چه از جنس مردان.ولی در تاریخ یعقوبی آمده است که گوید:

«…و کان اول من اسلم خدیجه بنت خویلد من النساء، و علی بن ابیطالب من الرجال ثم زید بن حارثه، ثم ابوذر…»  خدیجه نخستین کسی بود از جنس زنان که مسلمان شد و علی بن ابیطالب نیز نخستین کسی بود از جنس مردان که اسلام اختیار کرد و سپس زید بن حارثه و پس از او ابوذر…

در این نقل از آن جهت که مورد بحث ما است سخنی به میان نیامده و ساکت است.و در نقل علی بن ابراهیم از محدثین شیعه آمده است که در تفسیر آیه مبارکه:

فاصدع بما تؤمر و اعرض عن المشرکین  چنین گوید:

«انها نزلت بمکه بعد ان نبی رسول الله (ص) بثلاث سنین، و ذلک ان النبوه نزلت علی رسول الله (ص) یوم الاثنین، و اسلم علی علیه السلام یوم الثلثاء، ثم اسلمت خدیجه بنت خویلد زوجه النبی (ص) …»  این آیه در مکه نازل شد پس از گذشت سه سال از نبوت رسول خدا (ص) و ماجرا از این قرار بود که مقام نبوت روز دوشنبه بر رسول خدا (ص) نازل شد و علی علیه السلام روز سه شنبه مسلمان شد و پس از او خدیجه دختر خویلد همسر رسول خدا (ص) مسلمان شد…

و در نقل کتاب «طرف» سید بن طاووس که از کتاب وصیه عیسی بن مستفاد از حضرت موسی بن جعفر از پدرش امام صادق علیهما السلام روایت کرده اینگونه است که رسول خدا (ص) آن دو را با یکدیگر به اسلام دعوت فرمود و آن دو با همدیگر یکباره ایمان آورده اسلام را پذیرفتند … و اقوال و روایات دیگری هم در این باره در کتابهای شیعه و اهل سنت آمده که در آنها درباره علی علیه السلام تعبیراتی امثال اینکه آنحضرت «اول الناس اسلاما» یا «اول الامه اسلاما» و یا «اول من آمن» بوده ذکر شده که از آنها استفاده می شود علی علیه السلام نخستین مسلمان بوده.  و ما فعلا در این باره بحث زیادی نداریم و به همین مقدار در اینمورد اکتفا می کنیم.

البته تذکر این مطلب هم لازم است که خدیجه همانگونه که در بحث ازدواج رسول خدا (ص) گفته شد: کمال ایثار و مهربانی را نسبت به همسر بزرگوار خود حضرت محمد (ص) داشت و رسول خدا (ص) نیز تا پایان عمر پیوسته از مهر و محبت و ایثار خدیجه یاد می کرد، و خود همین سبقت ایمان او به رسول خدا (ص) دلیل دیگری بر اعتقاد و ایمان قلبی او به صداقت و عظمت همسر گرامی خود، و در نتیجه دلیلی بر ایثار و عشق او در راه وصول به اهداف عالیه آنحضرت است .و در روایات هم آمده است که ایمان خدیجه برای رسول خدا (ص) موجب تقویت قلب و رفع غم و اندوه آنحضرت بود، که هرگاه از تکذیب مشرکان و تمسخر و استهزاء دشمنان دلگیر و افسرده خاطر گشته و بخانه می آمد، خدیجه سلام الله علیها با سخنان دل نشین و دلداری دادن به آن حضرت موجبات رفع افسردگی و دلگرمی آن بزرگوار را فراهم می نمود و عبارت ذیل متن حدیث ابن اسحاق است که در سیره خود روایت کرده است:

«کانت خدیجه اول من آمن بالله و رسوله و صدق بما جاء به، فخفف الله بذلک عن رسول الله (ص) لا یسمع شیئا یکرهه من رد علیه و تکذیب له فیحزنه ذلک الا فرج الله عنه بها اذا رجع الیها، تثبته و تخفف عنه و تصدقه و تهون علیه امر الناس».

و اما در مورد علی علیه السلام

و اما درباره دیگران غیر از حضرت خدیجه علیها السلام برای ما جای تردید نیست که طبق نقلهای صحیح و معتبر و سندهای دست نخورده و دست اول تاریخی و حدیثی که برخی از آنها را شنیدید و به گواهی بیشتر اصحاب رسول خدا (ص) و از آن جمله سخنان خود امیر المؤمنین علیه السلام و بر طبق جریان طبیعی و معمولی این ماجرا، نخستین کسی که به رسول خدا (ص) ایمان آورد و دعوت آنحضرت را پذیرفت، علی علیه السلام بود.

و بنظر ما مسئله چنان روشن است که نیازی به بحث زیاد و استدلال به روایات و تواریخ بسیار نداریم، و برای کسی که بخواهد در این باره تحقیق و تتبع کند هر چه بیشتر به منابع تاریخی و روایات مراجعه می کند یک شبهه برای او تقویت می شود و آن شبهه اینکه روایات و اقوالی که در این باره نقل اختلاف کرده و یا دیگرانی همانند ابوبکر را در پذیرش اسلام مقدم بر علی علیه السلام دانسته اند گذشته از اینکه تمامی آنها با روایاتی از همان راویان متناقض و متعارض است و از نظر فن حدیث شناسی از درجه اعتبار ساقط می شود، از کانالهای ناسالم بدست ما رسیده و یا راویان حرفه ای و خود فروخته و مزدور نقل کرده و یا غرض ورزیهای سیاسی و غیر سیاسی در آنها دخالت داشته است و گرنه در روایات و نقلهای معتبر و سالم اعم از شیعه و اهل سنت در این باره که علی علیه السلام نخستین مسلمان و مؤمن به رسول خدا (ص) بوده بحثی نبوده و دوست و دشمن بدان اعتراف داشته اند.

اما روایات

و روایات در این باره تنها بیش از یکصد حدیث از طریق اهل سنت روایت شده که مرحوم علامه امینی «قدس سره» آنها را در کتاب شریف «الغدیر» (ج ۳ و ج ۲) به طریقهای مختلف از رسول خدا (ص) و امیر المؤمنین علیه السلام و سایر صحابه رسول خدا (ص) نقل کرده و ما نیز برای تیمن و تبرک چند حدیث را انتخاب کرده ذیلا برای شما نقل می کنیم:

طبرانی و هیثمی و بیهقی و حافظ گنجی و دیگران به سندهای خود از سلمان و ابوذر و حذیفه از رسول خدا (ص) روایت کرده اند که درباره علی علیه السلام فرمود:

«…ان هذا اول من آمن بی و هو اول من یصافحنی یوم القیامه، و هو الصدیق الاکبر و هذا فاروق هذه الامه، یفرق بین الحق و الباطل، و هذا یعسوب المؤمنین» براستی که این مرد نخستین کسی است که به من ایمان آورده و او نخستین کسی است که در روز قیامت با من مصافحه کند (و دست به دست من دهد) و او است صدیق اکبر و او است فاروق این امت که میان حق و باطل را جدا سازد و او است بزرگ و سرور مؤمنان. حاکم در مستدرک و خطیب بغدادی در تاریخ خود و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه و دیگران با مختصر اختلافی از رسول خدا (ص) روایت کرده اند که فرمود:

«اول الناس ورودا علی الحوض اولهم اسلاما، علی بن ابیطالب» . نخستین کسی که در کنار حوض بر من درآید نخستین آنها است در پذیرش اسلام و او علی بن ابیطالب است.

۳ ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از جماعتی از صحابه رسول خدا (ص) مانند ابن عباس و جابر و اسماء بنت عمیس و ام ایمن و دیگران نقل کرده که رسول خدا (ص) در داستان ازدواج علی و فاطمه علیهما السلام به دخترش فاطمه فرمود:

«زوجتک اقدم الامه اسلاما» . تو را به همسری کسی درآوردم که از همه امت در اسلام مقدم است.

نسائی و ابن ماجه و طبری در تاریخ خود و ابی داود و خطیب بغدادی و هیثمی و دیگران به سندهای خود از امیر المؤمنین علیه السلام روایات زیر را نقل کرده اند که فرمود:

«انا اول رجل اسلم مع رسول الله (ص)» ^.

و در نقل دیگری اینگونه است که فرمود:

«أنا اول من اسلم مع النبی (ص)» .

و یا فرمود:

«انا اول من صلی مع رسول الله» ^.

در بیش از دوازده کتاب از کتابهای معروف و معتبر اهل سنت، مانند جامع ترمذی و معجم طبرانی و مستدرک حاکم و استیعاب ابن عبد البر و فرائد السمطین حموی و دیگران به سندهای خود از انس بن مالک روایت کرده اند که گفته است:

«بعث النبی (ص) یوم الاثنین و صلی علی علیه السلام یوم الثلثاء» . رسول خدا (ص) روز دوشنبه مبعوث به رسالت گردید و علی علیه السلام روز سه شنبه نماز گزارد.

در بیش از هفت کتاب از کتابهای معتبر ایشان مانند مستدرک حاکم و کامل ابن اثیر و مجمع الزوائد هیثمی و استیعاب و غیره به سندهای خود از زید بن ارقم روایت کرده اند که گفته است:

«اول من آمن بالله بعد رسول الله (ص) علی بن ابیطالب» .

و یا به این تعبیر که گوید:

«اول من صلی مع رسول الله (ص) علی» .نگارنده گوید: به همین مضمون بیش از یکصد روایت دیگر در روایات و کتابهای معتبر اهل سنت از اصحاب رسول خدا (ص) مانند عبد الله بن عباس و ابو سعید خدری و سلمان فارسی، و مقداد بن عمرو کندی و ابو رافع و جابر بن عبد الله انصاری و حذیفه بن یمان و عمر بن خطاب و عبد الله بن مسعود و هاشم بن عقبه مرقال و عدی بن حاتم و دیگران نقل شده که ما بخاطر رعایت اختصار به همین مقدار اکتفا می کنیم و شما را به همان کتاب «الغدیر» که متن آنها را با مصادر و مراجع ذکر کرده ارجاع می دهیم.در کتابهای دانشمندان و محدثین بزرگوار شیعه نیز بیش از این حدیث نقل شده که مرحوم علامه مجلسی (ره) بیشتر آن احادیث را در کتاب بحار الانوار خود نقل کرده و از آنجمله است حدیث ذیل که ابن شهر آشوب در کتاب مناقب و فتال در روضه الواعظین و شیخ صدوق (ره) و دیگران نقل کرده اند که امام صادق علیه السلام فرمود:

«اول جماعه کانت ان رسول الله (ص) کان یصلی و امیر المؤمنین علیه السلام معه، اذ مر ابو طالب به و جعفر معه، فقال: یا بنی صل جناح ابن عمک، فلما احس به رسول الله (ص) تقدمهما و انصرف ابو طالب مسرورا و هو یقول:

ان علیا و جعفرا ثقتی*عند ملم الزمان و الکرب و الله لا اخذل النبی و لا*یخذله من بنی ذو حسب اجعلهما عرضه العدی و اذا*اترک میتا انمی الی حسبی لاتخذ لا و انصرا ابن عمکما*اخی لامی من بینهم و ابی نخستین (نماز) جماعتی که برپا شد آن بود که رسول خدا (ص) نماز می خواند و امیر المؤمنین علیه السلام با او بود که در این هنگام ابو طالب در حالی که جعفر فرزندش همراه او بود بر آنها عبور کردند، ابوطالب که چنان دید به جعفر گفت: بازوی عموزاده ات را پیوند کن (و تو هم بازوی دیگر او باش، همانگونه که برادرت یک بازوی او است) و چون رسول خدا (ص) ماجرا را احساس کرد جلوی آندو قرار گرفت و ابو طالب نیز با خوشحالی و سرور از نزد آنها بازگشت و اشعار فوق را می خواند.

۸ در کتاب امالی ابن شیخ (ره) بسند خود از امام صادق علیه السلام از پدران خود روایت کرده که فرمود:

«ان علیا اول من اسلم» .  براستی که علی علیه السلام نخستین کسی است که اسلام را اختیار کرد.

۹ در چند حدیث از طریق روایات شیعه و اهل سنت نیز از ابن عباس روایت کرده اند که در تفسیر آیه شریفه و السابقون السابقون، اولئک المقربون گفته است:

«سابق هذه الامه علی بن ابیطالب» . سبقت گیرنده این امت علی بن ابیطالب علیه السلام بوده.

۱۰ عیاشی در تفسیر خود بسندش از امام باقر علیه السلام روایت کرده که فرمود:

«ان امتی عرض علی فی المیثاق، فکان اول من آمن بی علی و هو اول من صدقنی حین بعثت و هو الصدیق الاکبر و الفاروق یفرق بین الحق و الباطل» . براستی که امتم را در عالم میثاق (آنجا که پیمان می گرفتند) بر من عرضه داشتند و نخستین کسی که به من ایمان آورد علی بود و هم او بود نخستین کسی که مرا هنگامی که مبعوث شدم تصدیق کرد، و او است «صدیق اکبر» (راستگوی بزرگ) و او است «فاروق» که میان حق و باطل را جدا کند.

و این بود ده حدیث که ما برای شما از میان بیش از صد و پنجاه حدیث انتخاب کردیم و بیشتر آنها را نیز اهل سنت روایت کرده بودند چنانچه خواندید.

و اما گفتار علماء و دانشمندان اسلام در این باره:

ما در اینجا نخست گفتار محمد بن اسحاق متوفای سال ۱۵۱ هجری و یکی از پیش کسوتان تاریخ و حدیث نزد اهل سنت را برای شما ذکر می کنیم که مورد قبول عموم محدثین و اهل تاریخ است، و ابن هشام نیز آنرا در سیره از وی نقل کرده و متن ترجمه آن اینگونه است که گوید :

«ابن اسحاق گفته: پس از خدیجه نخستین کسی که از جنس مردان برسول خدا صلی الله علیه و آله ایمان آورد و با او نماز گذارد و نبوت او را تصدیق کرد علی بن ابیطالب ابن عبد المطلب بن هاشم رضوان الله و سلامه علیه بود، و آن جناب در آن روز ده ساله بود.

و از نعمتهای بزرگی که خداوند بعلی بن ابیطالب علیه السلام داد این بود که پیش از اسلام در دامن تربیت رسول خدا صلی الله علیه و آله نشو و نما کرد.

مجاهد حدیث کرده گفت: از جمله نعمتهای خداوند و کرامتهای او نسبت بعلی بن ابیطالب علیه السلام این بود که قریش دچار قحطی سختی شدند، و ابوطالب مردی عیالمند بود که نان خور زیادی داشت، پس رسول خدا صلی الله علیه و آله بعباس بن عبد المطلب عموی خود که دارائی و ثروتش بیش از سایر بنی هاشم بود فرمود: ای عباس نانخوران برادرت ابوطالب زیادند، و چنانچه می بینی مردم باین قحطی سخت دچار گشته اند بیا با هم بنزد او برویم و بوسیله ای نان خوران او را کم کنیم من یکی از پسران او را بنزد خود می برم و تو هم یکی را ببر؟ عباس بن عبد المطلب این پیشنهاد را پذیرفت، و هر دو بنزد ابوطالب آمده و منظور خویش را اظهار کردند، ابوطالب گفت: عقیل را برای من بگذارید و برخی گویند: گفت: عقیل و طالب را برای من بگذارید و ما بقی را هر کدام خواهید ببرید.پس رسول خدا صلی الله علیه و آله علی علیه السلام را برداشت و عباس نیز جعفر را برداشته و بخانه بردند.

و بدین ترتیب علی علیه السلام در تمام موارد با رسول خدا صلی الله علیه و آله بود تا هنگامی که آن بزرگوار برسالت مبعوث شد پس علی بدو ایمان آورد و نبوتش را تصدیق کرده پیروی او را بر خود لازم شمرد.

جعفر نیز در خانه عباس بود تا هنگامیکه اسلام اختیار کرده و از خانه عباس بیرون رفت .

ابن اسحاق گوید: چون هنگام نماز می شد رسول خدا صلی الله علیه و آله بسوی دره های شهر مکه می رفت و علی بن ابیطالب نیز در خفا و پنهانی از پدرش ابو طالب و سایر عموها و قریش بهمراه رسول خدا صلی الله علیه و آله می رفت و نمازهای خود را در آن جا می خواندند و چون شام می شد بخانه باز می گشتند.

مدتی بر این منوال گذشت تا اینکه روزی هم چنان که آن دو مشغول نماز بودند ابوطالب سر رسید پس برسول خدا صلی الله علیه و آله عرض کرد: ای برادرزاده این دین چیست که اختیار کرده ای؟ فرمود: عموجان این همان دین خدا و فرشتگان و پیمبران او است.و همان آئینی است که پدر ما ابراهیم آورده، خدای تعالی مرا بدان بسوی مردم فرستاده و تو ای عمو از دیگران بخیر خواهی و نصیحت من سزاوارتری و من خیر تو را خواسته و تو را بهدایت می خوانم و شایستگی تو نیز در اجابت دعوت و یاری و کمک به من بیش از دیگران است؟ ابوطالب گفت: ای برادرزاده من نمی توانم از کیش پدران خود دست بکشم ولی بدان که تا من زنده هستم از سوی من بتو بدی نخواهد رسید.  و گویند: بعلی گفت: ای فرزند این چه دینی است که تو برآنی؟ فرمود: پدرجان بخدا و رسولش ایمان آورده و در آنچه از جانب خدا آورده او را تصدیق نموده و با او برای خدا نماز بجا آورم! ابوطالب باو گفت: ای فرزند بدان که او جز خیر و نیکی تو را نخواهد ملازم او باش (و با این سخن او را بکار خویش دلگرم ساخت) .

اسلام زید بن حارثه غلام رسول خدا (ص):

دومین مردی که پس از علی بن ابیطالب علیه السلام به رسول خدا صلی الله علیه و آله ایمان آورد و با آن حضرت نماز خواند زید بن حارثه بود.

و زید بن حارثه مردی از قبیله کلب است که حکیم بن حزام برادر زاده خدیجه در سفری که از شام بر می گشت او را در زمره چند تن دیگر بصورت بردگی خریده بود و بمکه آورد و زید در آن هنگام کودکی بود نابالغ پس خدیجه بدیدن حکیم بن حزام آمد و این در وقتی بود که بهمسری رسولخدا صلی الله علیه و آله در آمده بود حکیم بدو گفت: عمه جان هر یک از این پسرها را که می خواهی برای خود برگیر، خدیجه زید را انتخاب کرده از او گرفت، رسول خدا صلی الله علیه و آله که زید را دید از خدیجه خواست تا او را بدان حضرت ببخشد، خدیجه نیز پذیرفته او را بآن حضرت بخشید پیغمبر اکرم نیز آزادش کرده پسر خود خواند، و این جریان قبل از بعثت بود.

حارثه پدر زید در فقدان فرزند خویش بسیار می گریست و بیتابی می کرد و اشعاری نیز در این باره گفت تا اینکه مطلع شد که او در مکه و در خدمت آن حضرت است پس بنزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد (تا او را بنزد خویش بازگرداند) .

پیغمبر صلی الله علیه و آله بزید فرمود: اگر می خواهی پیش ما بمان و اگر مایلی بنزد پدرت برو؟ زید گفت: نزد شما می مانم، پس هم چنان در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله بود تا هنگامیکه آن حضرت مبعوث برسالت شد، زید بدان جناب ایمان آورده و چنانکه گفتیم دومین مردی بود که اسلام اختیار کرد و با آن حضرت نماز خواند.

و هم چنان او را زید بن محمد می گفتند تا چون آیه کریمه نازل شد: «…و خداوند پسر خوانده های شما را فرزندان شما قرار نداده…و آنان را بنام پدرانشان بخوانید…» زید گفت: من پسر حارثه هستم و از آن پس او را زید بن حارثه گفتند.

اسلام ابوبکر و عبد الرحمن و زبیر و دیگران:

ابن اسحاق گوید: سپس ابوبکر بن ابی قحافه که نامش عتیق و بقول ابن هشام: عبد الله بود اسلام آورد.

و او که مردی بازرگان و تجارت پیشه بود، و از طرفی انساب قریش را بهتر از دیگران می دانست با مردم انس و رفت و آمدی داشت، و پس از اینکه مسلمان شد اسلام خود را اظهار کرده مردمی را نیز که با او سر و کار داشتند باین دین دعوت می نمود، و گویند: عبد الرحمن و عثمان و طلحه و زبیر و سعد بدعوت او مسلمان شدند.

پس از این چند تن که گفتیم مردان و زنان زیر بترتیب مسلمان شدند : ابو عبیده، ابو سلمه، أرقم، عثمان و قدامه و عبد الله که هر سه پسران مظعون بن حبیب بودند عبیده بن حارث، سعید بن زید و زنش: فاطمه دختر خطاب خواهر عمر اسماء (ذات النطاقین) و عایشه دختران ابوبکر، خباب بن أرث، عمیر بن أبی وقاص برادر سعد بن أبی وقاص ، عبد الله بن مسعود، مسعود بن القاری سلیط بن عمرو و برادرش حاطب بن عمرو، عیاش بن ابی ربیعه و زنش اسماء دختر سلامه، خنیس بن حذافه، عامر بن ربیعه، عبد الله بن جحش و برادرش ابو احمد بن جحش، جعفر بن ابیطالب و زنش اسماء بنت عمیس، حاطب بن حارث و زنش فاطمه دختر مجلل، حطاب بن حارث برادر حاطب و زنش فکیهه دختر یسار، معمر بن حارث برادر دیگر حاطب سائب بن عثمان بن مظعون، مطلب بن أزهر و زنش رمله دختر أبی عوف، نحام که نامش نعیم بن عبد الله بود عامر بن فهیره که یکی از بردگان سیاه پوست بود و ابو بکر او را خرید خالد بن سعید و زنش: امینه دختر خلف، حاطب بن عمرو، ابو حذیفه و نامش مهشم بن عتبه است واقد بن عبد الله، خالد و عامر و عاقل و ایاس که این هر چهار نفر فرزندان بکیر بن عبد یالیل بودند عمار بن یاسر، صهیب بن سنان، که از قبیله نمر بن قاسط بود، و برخی گویند: صهیب غلام عبد الله بن جدعان بوده، و برخی دیگر گفته اند: رومی بوده و او را از روم بمکه آورده بودند، و در حدیث است که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:

صهیب (در ایمان) پیشرو رومیان است.»و این بود گفتار و عقیده یکی از قدیم ترین سیره نویسان که اواخر خلافت امویان و اوائل دوران خلافت عباسیان می زیسته، و از نظر اعتبار و اهمیت در آن پایه است که امثال بخاری و دیگران درباره اش «امیر المؤمنین در حدیث» و یا «امیر المحدثین» و یا «سید المحدثین» گفته اند. و یعقوبی متوفای سال ۲۹۲ هجری در تاریخ خود گوید:

«و کان اول من اسلم خدیجه بنت خویلد من النساء و علی بن ابیطالب من الرجال، ثم زید بن حارثه، ثم ابوذر، و قیل ابی بکر قبل ابی ذر، ثم عمر بن عنبسه السلمی، ثم خالد بن سعید بن العاص، ثم سعد بن ابی وقاص، ثم عتبه بن غزوان، ثم خباب بن الارت، ثم مصعب بن عمیر، و روی عن عمرو بن عنبسه السلمی قال: أتیت رسول الله (ص) اول ما بعث و بلغنی امره، فقلت : صف لی امرک فوصف لی امره و ما بعثه الله به، فقلت: هل یتبعک أحد علی هذا؟ قال: نعم امرأه، و صبی و عبد یرید خدیجه بنت خویلد، و علی بن ابیطالب و زید بن حارثه» .

و نخستین کسی که از جنس زنان اسلام آورد خدیجه بود و از مردان علی سپس زید بن حارثه و سپس ابوذر و برخی ابوبکر را پیش از ابوذر ذکر کرده اند، و سپس عمر بن عنبسه سلمی و آنگاه خالد بن سعید و پس از او سعد بن ابی وقاص، سپس عتبه بن غزوان و آنگاه خباب بن ارت و سپس مصعب بن عمیر و عمرو بن عنبسه روایت کرده که گوید: روزی که رسول خدا (ص) مبعوث شد و من خبردار شدم بنزد او رفته عرض کردم: ماجرای خود را برای من توصیف کن، و او داستان بعثت خود را برای من توصیف کرد و من پرسیدم:

آیا کسی در این مأموریت از تو پیروی کرده؟ فرمود: آری، یک زن، و یک پسر و یک بنده.

و ابن عبد البر در کتاب الاستیعاب گوید:

«اتفقوا علی ان خدیجه اول من آمن بالله و رسوله و صدقته فیما جاء به ثم علی بعدها» .یعنی (علمای اسلام) اتفاق دارند که خدیجه نخستین کسی بود که بخدا و رسول او ایمان آورد و تصدیق او را کرد و پس از او علی بود.

و ابن حجر عسقلانی متوفای سال ۸۵۲ نیز از ابن عبد البر نقل کرده که علمای اسلام اجماع دارند بر اینکه علی علیه السلام نخستین کسی است که بسوی دو قبله نماز خواند… و ابو جعفر اسکافی معتزلی متوفای سال ۲۴۰ در کتاب «النقض علی العثمانیه گوید:

«قد روی الناس کافه افتخار علی بالسبق الی الاسلام، و ان النبی (ص) استنبی ء یوم الاثنین و اسلم علی یوم الثلثاء، و انه کان یقول: صلیت قبل الناس سبع سنین، و انه مازال یقول : أنا اول من اسلم و یفتخر بذلک…» یعنی تمام مردم روایت کرده اند که علی علیه السلام به سبقت در اسلام مفتخر گردید، و اینکه رسول خدا (ص) در روز دوشنبه به نبوت رسید، و علی علیه السلام روز سه شنبه اسلام آورد، و اینکه او می فرمود: من هفت سال قبل از مردم نماز گزاردم، و اینکه او پیوسته می گفت: من نخستین مسلمان بودم و به این کار خود افتخار می کرد.

و حاکم در کتاب مستدرک گوید:

«و لا اعلم خلافا بین اصحاب التواریخ ان علی بن ابیطالب رضی الله عنه اولهم اسلاما و انما اختلفوا فی بلوغه» .  من مخالفی میان تاریخ نویسان سراغ ندارم که علی بن ابیطالب نخستین کسی است که مسلمان شده و اختلافی که هست در بلوغ او است.

و طبری مورخ معروف در تاریخ خود بسندش از محمد بن سعد بن ابی وقاص نقل کرده که گوید : به پدرم گفتم: آیا ابوبکر نخستین کسی بود که از میان شماها اسلام را اختیار کرد؟ وی در پاسخ من گفت:

«لا و لقد اسلم قبله اکثر من خمسین رجلا…» نه! و براستی قبل از او بیش از پنجاه نفر مرد مسلمان شده بودند.

و از دانشمندان بزرگوار شیعه نیز ابن شهر آشوب در مناقب گوید:

روایات مستفیض است در اینکه نخستین کسی که مسلمان شد علی علیه السلام بود و سپس به ترتیب خدیجه و جعفر و زید و ابوذر و عمرو بن عنبسه و خالد بن سعید بن عاص و سمیه مادر عمار و عبیده بن حارث، و حمزه و خباب بن ارت و سلمان و مقداد و عمار و عبد الله بن مسعود بهمراه گروهی و سپس ابوبکر و عثمان و طلحه و زبیر و سعد بن ابی وقاص و عبد الرحمان بن عوف و سعید بن زید و صهیب و بلال…مسلمان شدند  و مرحوم شیخ مفید در کتاب الفصول المختاره گوید:

«اجتمعت الامه علی ان امیر المؤمنین علیه السلام اول ذکر اجاب رسول الله (ص)  امت اسلامی اجماع کرده اند که امیر المؤمنین علی علیه السلام نخستین مردی بود که دعوت رسول خدا را اجابت کرد…

و از نویسندگان معاصر نیز هاشم معروف حسنی در کتاب سیره المصطفی گوید:

«لقد اتفق المورخون و المحدثون علی ان علیا علیه السلام اول الناس اسلاما و لکن اختلفوا فی سنه یوم اسلامه» یعنی مورخان و محدثان اتفاق دارند بر اینکه علی علیه السلام نخستین مردمان بود در پذیرش اسلام ولی اختلاف در سن آن حضرت در روز پذیرش اسلام او دارند…